Premier Flandrii Matthias Diependaele ogłosił w poniedziałek podczas wystąpienia wrześniowego, że budżet przeznaczony na teleskop Einsteina zostanie podniesiony z 200 do 500 milionów euro. Decyzja ta kontrastuje z oszczędnościami wprowadzanymi przez rząd regionalny, obejmującymi m.in. likwidację bonów na sprzęt AGD, podwyżki cen worków na śmieci czy wzrost składek zdrowotnych.
Dodatkowe środki mają wzmocnić kandydaturę Euroregionu Moza-Ren w rywalizacji o lokalizację podziemnego obserwatorium badawczego. Projekt realizowany jest we współpracy Belgii, Holandii i niemieckiej Nadrenii Północnej-Westfalii.
Konkurencja międzynarodowa o lokalizację projektu
O prawo do budowy teleskopu walczą również włoska Sardynia i niemiecka Saksonia. Diependaele pozostaje jednak optymistą: „Dzięki flamandzkiej składce zapewniono ponad połowę budżetu, co znacząco wzmacnia pozycję kandydatury Euroregionu Moza-Ren”.
Holandia zadeklarowała już 870 milionów euro, a Region Waloński 200 milionów euro. Kluczowe będzie stanowisko Niemiec, które jeszcze nie podjęły decyzji, którą lokalizację poprą.
Przełomowy potencjał naukowy
Profesor Thomas Hertog, dyrektor Leuven Gravity Institute, podkreśla przełomowe znaczenie inwestycji. „Teleskop Einsteina pozwoli spojrzeć na wszechświat w zupełnie nowy sposób. Będzie mierzył fale grawitacyjne – drobne falowania czasoprzestrzeni, które podczas przechodzenia przez Ziemię minimalnie zmieniają długości i odległości” – wyjaśnia naukowiec.
Dotychczasowe obserwatoria osiągnęły granice możliwości rejestracji fal grawitacyjnych. Teleskop Einsteina umożliwiłby detekcję sygnałów z najodleglejszych zakątków kosmosu, otwierając nowe perspektywy badawcze.
Konstrukcja i zasada działania
Projekt różni się od klasycznych teleskopów optycznych. Składa się z podziemnych tuneli o długości kilku kilometrów, w których mierzone są minimalne zmiany odległości. „To rodzaj pułapki na fale grawitacyjne – każda zmiana długości tunelu o rozmiar protonu zostaje wykryta” – tłumaczy Hertog.
Dzięki temu możliwe będzie badanie obszarów kosmosu, które nie emitują światła ani innego promieniowania elektromagnetycznego.
Perspektywy ekonomiczne i technologiczne
Według analizy Econopolis projekt może przynieść Flandrii od 500 milionów do 1,5 miliarda euro korzyści ekonomicznych, w zależności od udziału flamandzkich firm w realizacji zamówień. Diependaele przewiduje także powstanie „tysięcy miejsc pracy” związanych z budową i eksploatacją obserwatorium oraz rozwijającym się wokół niego ekosystemem technologicznym.
Wizja „Einstein Valley”
Profesor Hertog kreśli wizję długoterminowego rozwoju: „Projekt Einsteina to wyjątkowa okazja do stworzenia całego ekosystemu naukowego. Już mówi się o Einstein Valley na wzór Silicon Valley”.
Pełne wykorzystanie potencjału obserwatorium wymagałoby obecności firm wyspecjalizowanych w budowie instrumentów i analizie ogromnych zbiorów danych, podobnie jak stało się to wokół CERN w Genewie.
Harmonogram i lokalizacja
Decyzja o lokalizacji teleskopu Einsteina ma zapaść w 2027 r. Flamandzkie środki zostaną uruchomione wyłącznie w przypadku przyznania projektu Euroregionowi Moza-Ren. Obecnie prowadzone są wiercenia próbne w rejonie Voeren i trójstyku granic, jednak dokładna lokalizacja pozostaje otwarta.
Projekt ukazuje strategiczne podejście Flandrii do inwestycji w technologie przyszłości, mimo szeroko zakrojonych cięć budżetowych w innych obszarach.
