Państwa członkowskie Unii Europejskiej zmagają się z rekordowymi brakami określonych leków, w tym antybiotyków. Europejski Trybunał Obrachunkowy wydał w środę surową ocenę działań Wspólnoty w tej sprawie.
Krytyczna diagnoza sytuacji farmaceutycznej
Według raportu Europejskiego Trybunału Obrachunkowego Unia Europejska wciąż nie znalazła skutecznego rozwiązania problemu niedoborów leków. Dokument wzywa do wzmocnienia roli Europejskiej Agencji Leków w walce z tym narastającym kryzysem zdrowotnym.
Kontrola skupiła się na analizie rekordowych niedoborów z lat 2023 i 2024, które dotyczyły m.in. antybiotyków, takich jak amoksycylina. Skala problemu okazała się bezprecedensowa i poważnie wpłynęła na dostępność podstawowych leków w całej Unii.
Rozpoznane przyczyny, niewystarczająca odpowiedź
Unia wskazała główne źródła niedoborów, koncentrując się na słabościach łańcucha dostaw. Podkreślono, że duża część produkcji farmaceutycznej została przeniesiona do Azji, co zwiększa podatność europejskiego rynku na zakłócenia.
Mimo tej diagnozy, odpowiedź polityczna krajów członkowskich nie odpowiada skali problemu. Trybunał w Luksemburgu zwrócił uwagę na poważne braki w koordynacji działań na poziomie wspólnotowym.
Chaos w magazynowaniu i brak koordynacji
Jednym z głównych problemów jest brak spójnych działań między państwami. Wiele krajów zaczęło samodzielnie gromadzić zapasy leków, co paradoksalnie pogłębiło braki w innych częściach Unii.
Trybunał ostrzega, że taka nieskoordynowana strategia prowadzi do jeszcze większych trudności z dostępnością leków i ujawnia słabości systemu zarządzania kryzysowego.
Pierwsze kroki w dobrym kierunku, ale to za mało
Pozytywnie oceniono decyzję UE z końca 2023 roku o utworzeniu pierwszej listy leków krytycznych – krok ten uznano za ważny postęp. Jednak, jak podkreślają kontrolerzy, lista będzie skuteczna tylko wtedy, gdy zostanie powiązana z działaniami zapewniającymi realną dostępność wskazanych preparatów.
Stanowi ona fundament przyszłych działań, ale wymaga uzupełnienia o mechanizmy gwarantujące ciągłość dostaw w kryzysie.
Ograniczone kompetencje Europejskiej Agencji Leków
Europejska Agencja Leków pełni ważną funkcję koordynacyjną, lecz jej kompetencje są mocno ograniczone. Nie może ona udzielać wsparcia państwom UE poza oficjalnie ogłoszonymi kryzysami zdrowotnymi.
Dodatkowo Agencja nie otrzymuje pełnych danych o niedoborach, co uniemożliwia skuteczne działania prewencyjne i tworzenie systemu wczesnego ostrzegania.
Fragmentacja rynku i różnice regulacyjne
Raport zwraca uwagę na fragmentację europejskiego rynku farmaceutycznego. Różnice w opakowaniach czy przepisach między krajami utrudniają swobodny przepływ leków.
Szczególnie wyraźnie widać to w odmiennych terminach zgłaszania niedoborów: we Francji producenci muszą informować o ryzyku natychmiast, a we Włoszech dopiero na cztery miesiące przed przewidywaną przerwą w dostawach.
Rekomendacje dla lepszej koordynacji
Trybunał zaleca wprowadzenie mechanizmów, które zobowiążą państwa członkowskie do szybkiego raportowania braków do Europejskiej Agencji Leków.
Agencja powinna zyskać prawo do prowadzenia jednolitej bazy danych i centralnej platformy zgłoszeń. Taki system mógłby poprawić koordynację, a także zwiększyć skuteczność działań zapobiegawczych.
Eksperci podkreślają, że wyjście z kryzysu wymaga jednocześnie wzmocnienia unijnych instytucji i harmonizacji krajowych przepisów. Tylko wspólne działania mogą zagwarantować mieszkańcom Europy stabilny dostęp do niezbędnych leków.
