Muzeum Gallo-Romańskie w Tongeren zaprezentowało w poniedziałek wyniki wieloletnich badań nad ponad 85 rzymskimi tabliczkami do pisania z drewna, datowanymi na III wiek po Chrystusie. To najstarsze tego typu znaleziska w Belgii, które rzucają nowe światło na codzienność i zorganizowaną strukturę społeczną sprzed dwóch tysięcy lat.
Wyjątkowe odkrycie archeologiczne
Drewniane tabliczki pokryte woskiem służyły Rzymianom do sporządzania dokumentów administracyjnych, kontraktów, korespondencji i ćwiczeń szkolnych. Teksty ryto rylcem w warstwie wosku i w drewnianym podłożu. Odkryte egzemplarze pozwalają w wyjątkowy sposób zajrzeć w codzienne życie mieszkańców antycznego miasta.
„Nigdzie indziej w Belgii nie znaleziono i nie przebadano tak wielu tabliczek do pisania. Wszystkie noszą ślady pisma łacińskiego i pokazują nam, jak wyglądała codzienność dwa tysiące lat temu” – podkreśliła An Christiaens, radna ds. turystyki w Tongeren.
Historia odkryć i metodologia badań
Pierwszą serię 73 tabliczek odnaleziono w 1930 roku podczas wykopalisk na osiedlu rzymskim w pobliżu Broekberg, w sąsiedztwie kompleksu świątynnego. Kolejnych dwanaście odkryto w 2013 roku na dnie studni przy Beukenbergweg.
Międzynarodowy zespół badaczy wykorzystał zaawansowane techniki fotograficzne do odczytania fragmentów zapisów. Wszystkie tabliczki były przełamane na pół, co sugeruje, że stanowiły dokumenty prawne – zgodnie z rzymskim zwyczajem dzielone między strony umowy.
Świadectwa życia gospodarczego i społecznego
Odczytane fragmenty ukazują rozwinięty system administracji lokalnej. W jednej z tabliczek pojawia się słowo „usura” (odsetki), co może wskazywać na zapis pożyczki lub długu. Inny dokument odnosi się prawdopodobnie do emerytury wypłacanej weteranowi. Znaleziono także wzmianki o ceremoniach religijnych ku czci bogini Ceres, prawdopodobnie opisujące ofiarę z barana.
Tabliczki wymieniają również urzędników, takich jak liktorzy, decemwirowie czy straż nocna (vigiles). Obecność tych funkcji w regionie nie była wcześniej znana, co czyni odkrycie niezwykle istotnym dla zrozumienia lokalnej administracji w czasach rzymskich.
Różnorodność kulturowa starożytnego Tongeren
Zapisane imiona mają pochodzenie łacińskie, celtyckie i germańskie, co potwierdza etniczną różnorodność mieszkańców. Choć w życiu codziennym posługiwano się kilkoma językami, w administracji obowiązywała wyłącznie łacina. To odzwierciedla typową dla Imperium Rzymskiego zdolność do integracji różnych kultur w ramach jednolitego systemu administracyjnego.
Znaczenie naukowe i kulturowe
Zespół tabliczek tworzy wyjątkowe archiwum miejskie, dające bezpośredni wgląd w życie codzienne sprzed dwóch tysięcy lat. Tongeren – najstarsze miasto Belgii i ważny ośrodek handlowy prowincji Germania Inferior – odgrywało istotną rolę w procesie romanizacji regionu.
Szczegółowe wyniki badań opublikowano w monografii The Writing Tablets of Roman Tongeren (Belgium) and Associated Wooden Finds wydanej przez Brepols, która stanowi znaczący wkład w badania nad obecnością Rzymian w Europie Północnej.
Perspektywy badawcze
Odkrycie otwiera nowe możliwości analizy procesów urbanizacyjnych i administracyjnych w prowincjach rzymskich. Tabliczki dokumentują rozwiniętą biurokrację, złożone relacje gospodarcze oraz życie religijne, dostarczając unikalnych świadectw społeczno-ekonomicznych aspektów funkcjonowania rzymskiego miasta.
Podkreślają także rolę archeologii w rekonstrukcji historii zwykłych ludzi, których głosy rzadko przebijają się w tradycyjnych źródłach historycznych.
