Premier Bart De Wever określił nadchodzące rozmowy budżetowe mianem „przełęczy poza kategorią”, nawiązując do najtrudniejszych etapów w kolarstwie górskim. Federalny rząd Belgii stoi przed bezprecedensowym wyzwaniem – redukcją deficytu budżetowego z obecnych ponad 5 procent do 3 procent PKB do 2029 roku, zgodnie z wymogami Komisji Europejskiej.
Skala wyzwania budżetowego
Herman Matthijs, profesor finansów publicznych na Vrije Universiteit Brussel, porównał konieczne działania do pokonania trzech kolejnych przełęczy górskich zakończonych najstromszym podjazdem na Mont Ventoux. Według jego szacunków osiągnięcie celów wymaga strukturalnych oszczędności na poziomie 12 miliardów euro rocznie. Ta sama kwota pojawia się w rozmowach wewnątrzrządowych jako realna skala działań sanacyjnych.
Z prognoz wynika, że bez dodatkowych środków deficyt wzrośnie do 6,2 procenta PKB w 2029 roku. Komisja Europejska dopuszcza możliwość uwzględnienia marginesu 1,5 procenta PKB na wydatki militarne, lecz nie zmienia to zasadniczej potrzeby ograniczenia wydatków lub zwiększenia dochodów państwa.
Trudne wyzwanie nakłada się na reformy już wprowadzone: zmiany w systemie emerytalnym, wprowadzenie podatku od zysków kapitałowych oraz ograniczenie czasowe zasiłków dla bezrobotnych. Eksperci wskazują jednak, że to dopiero początek szerzej zakrojonej konsolidacji fiskalnej.
Strategie polityczne poszczególnych partii
Po porozumieniu w sprawie Gazy i sankcji wobec Izraela, partie rządowe rozpoczęły przygotowania do negocjacji budżetowych. Georges-Louis Bouchez, przewodniczący MR, zaproponował stworzenie „Nowego Testamentu” jako uzupełnienia umowy koalicyjnej, którą określił mianem „Starego Testamentu”. Postuluje on dodatkowy wysiłek budżetowy rzędu 20 miliardów euro, oprócz wcześniej uzgodnionych 23 miliardów.
Bouchez nie przedstawił jednak konkretnych źródeł finansowania. Jego propozycje obejmują przyspieszenie planowanego obniżenia obciążeń podatkowych, które miałoby przynieść każdemu pracownikowi 100 euro netto miesięcznie. Reforma ta, planowana na 2029 rok, zwiększyłaby jednak obciążenie budżetu zamiast je redukować. Kolejnym postulatem MR jest kategoryczne odrzucenie wprowadzania nowych podatków.
Jan Jambon, wicepremier z N-VA, wykazuje większą elastyczność. W wywiadzie dla „De Tijd” przypomniał zasady ustalone przy formowaniu rządu: dwie trzecie sanacji budżetowej powinno wynikać z reform strukturalnych, a jedna trzecia z innych interwencji. W tej ostatniej części tylko jedna trzecia może pochodzić z nowych podatków, co oznacza, że łącznie mogą one stanowić maksymalnie jedną dziewiątą całego pakietu oszczędności.
Konkretne propozycje dochodowe
Conner Rousseau, lider Vooruit, przedstawił kilka propozycji zwiększenia dochodów. Postuluje zniesienie dopłat do profesjonalnego oleju napędowego dla transportu oraz intensyfikację walki z oszustwami podatkowymi.
Rousseau, podobnie jak minister zdrowia Frank Vandenbroucke, sygnalizuje gotowość do zwiększenia współpłacenia pacjentów za niektóre leki. W sprawie podwyżki kosztów wizyt u lekarza rodzinnego pozostaje jednak ostrożny – nie wyklucza takiej opcji, lecz wolałby jej uniknąć. Jambon podchodzi do tej kwestii pragmatycznie, podkreślając, że przy obecnej skali wyzwania należy rozważyć wszystkie możliwości.
Presja na dodatkowe wydatki
Profesor Matthijs wskazuje, że część dotychczasowych reform przynosi mniejsze oszczędności od zakładanych. Ograniczenie zasiłków dla bezrobotnych generuje niższe korzyści, ponieważ wymaga wsparcia ośrodków pomocy społecznej. Podatek od zysków kapitałowych może wejść w życie z opóźnieniem ze względu na brak gotowości systemów bankowych.
Jednocześnie partie rządowe zgłaszają nowe postulaty wydatkowe. Minister sprawiedliwości Annelies Verlinden (CD&V) zaapelowała o dodatkowy miliard euro na wymiar sprawiedliwości i bezpieczeństwo publiczne. Takie żądania jeszcze bardziej komplikują negocjacje.
Rola jednostek subnarodowych
Pojawia się pytanie o udział regionów i wspólnot w procesie konsolidacji. Komisja Europejska analizuje bowiem łączny bilans wszystkich szczebli władzy, a około jedna trzecia należy do jednostek subnarodowych i gmin. Bouchez proponuje zwołanie Komitetu Konsultacyjnego wszystkich szczebli władzy w celu skoordynowania wysiłków.
Pomysł ten napotyka jednak na przeszkody: Bruksela wciąż nie ma pełnoprawnego rządu regionalnego, a flamandzki minister-prezydent Matthias Diependaele wielokrotnie odrzucał koordynację fiskalną między szczeblami władzy. Ostateczna decyzja będzie należeć do premiera De Wevera, który musi zdecydować, czy podejmie próbę szerzej zakrojonej współpracy.
W najbliższych tygodniach rząd przedstawi zarówno ocenę bieżącego wykonania budżetu, jak i plan wieloletniej konsolidacji fiskalnej. Skala wyzwań sprawia, że negocjacje te mogą stać się najtrudniejszym testem dla obecnej koalicji od czasu jej powstania.
