Od roku akademickiego 2025/2026 studenci z niepełnosprawnościami w Federacji Walonia–Bruksela zyskają nowe narzędzia do egzekwowania prawa do odpowiednich dostosowań w procesie edukacyjnym. Parlament FWB przyjął w ramach ostatniego dekretu zbiorczego pakiet zmian modyfikujących przepisy dotyczące edukacji wyższej włączającej.
Nowe procedury i odwrócony ciężar dowodu
Uczelnie będą musiały włączyć do regulaminów studiów szczegółowe procedury dotyczące wdrażania i monitorowania indywidualnych planów wsparcia. Jeśli student uzna, że uzgodnione dostosowania – np. pomoc w sporządzaniu notatek, dodatkowy czas na egzaminach czy zapewnienie spokojnej sali – nie zostały zrealizowane, będzie mógł odwołać się do komisarzy i delegatów rządowych.
Najważniejsza zmiana polega na przesunięciu ciężaru dowodu z ucznia na uczelnię. Do tej pory to student musiał wykazać naruszenie swoich praw – teraz to instytucja akademicka będzie musiała udowodnić, że prawidłowo wdrożyła ustalone dostosowania.
Skąd wzięła się reforma
Projekt zmian powstał w odpowiedzi na postulaty Komisji Edukacji Wyższej Włączającej, zrzeszającej przedstawicieli uczelni i studentów. Gabinet minister-przewodniczącej Elisabeth Degryse (Les Engagés) podkreśla, że od początku kadencji regularnie sygnalizowano potrzebę wprowadzenia procedury odwoławczej, zwłaszcza podczas wysłuchań parlamentarnych.
Akademia Badań i Szkolnictwa Wyższego wskazuje, że problem był realny: zdarzały się sytuacje, gdy student uprawniony do egzaminu w cichej sali trafiał do audytorium z setkami innych osób, przez co nie mógł korzystać z przysługujących mu udogodnień.
Mieszane reakcje uczelni
Część środowiska akademickiego przyjęła zmiany z rezerwą. Uniwersytet Wolny w Brukseli zwraca uwagę, że modyfikacje nie wyszły z inicjatywy uczelni i mogą skomplikować procedury, wprowadzając dodatkową ścieżkę odwoławczą obok istniejących już w dekrecie. Może to utrudnić studentom wybór właściwej drogi postępowania w zależności od charakteru sporu.
Uniwersytet w Liège podkreśla obawy związane z większym obciążeniem administracyjnym. Florence Elleboudt, psycholog wspierająca studentów z niepełnosprawnościami, określa nowe procedury jako dodatkowe obciążenie dla zespołów już teraz przeciążonych rosnącą liczbą wniosków.
Coraz większe zapotrzebowanie
Statystyki pokazują gwałtowny wzrost liczby studentów ze statusem osoby z niepełnosprawnością. Na Uniwersytecie w Liège w roku akademickim 2024/2025 było ich 442, wobec 262 pięć lat wcześniej (+69%) i 141 dekadę temu (+213%). Na Uniwersytecie Katolickim w Louvain liczba ta wzrosła z 627 w roku 2021/2022 do 1205 w roku 2024/2025 – niemal dwukrotnie w trzy lata.
Eksperci podkreślają, że trend ten wynika z normalizacji dostosowań edukacyjnych, które coraz częściej stosuje się już w szkołach podstawowych i średnich.
Kwestia finansowania
Wsparcie dla studentów z niepełnosprawnościami finansowane jest z budżetu społecznego uczelni, co zmusza je do balansowania między pomocą socjalną a działaniami włączającymi. Problemem jest brak proporcjonalnego wzrostu środków w stosunku do rosnącej liczby potrzebujących.
Jak podkreśla Elleboudt, studenci, którzy kiedyś rezygnowali z nauki z powodu choroby czy ograniczeń zdrowotnych, dziś mogą kontynuować studia dzięki systemowi wsparcia. Jednak przy obecnym finansowaniu trudno zapewnić wszystkim odpowiednią opiekę.
Reforma wzmacnia pozycję prawną studentów z niepełnosprawnościami, ale jednocześnie stawia przed uczelniami poważne wyzwania organizacyjne i finansowe, wymagające długofalowych rozwiązań systemowych.
