Dziewiętnaście gmin tworzących obszar stołeczny Brukseli znalazło się w dramatycznej sytuacji finansowej, określanej przez lokalnych włodarzy jako stan praktycznego bankructwa. Brak regionalnego rządu brukselskiego oraz reformy wprowadzane przez koalicję Arizona na szczeblu federalnym, w szczególności zmiany w systemie zasiłków dla bezrobotnych i planowana fuzja stref policyjnych, generują bezprecedensowe napięcia budżetowe w samorządach lokalnych.
Sytuacja budżetowa na 2025 rok ukazuje dramatyczną rzeczywistość finansową gmin brukselskich. Choć wszystkie jednostki samorządowe muszą zgodnie z przepisami osiągnąć równowagę budżetową, nadwyżki osiągane przez poszczególne gminy są symboliczne. Uccle wypracowało nadwyżkę 1,5 miliona euro, podczas gdy Auderghem może pochwalić się jedynie 39 tysięcy euro, Saint-Josse 22 tysięcy euro, a Woluwe-Saint-Lambert przekraczającą 300 tysięcy euro. Te pozornie pozytywne wyniki maskują strukturalne problemy finansowe całego regionu.
Stan procedur budżetowych i rosnące obciążenia
Jedynie jedenaście z dziewiętnastu gmin zatwierdziło dotychczas swoje budżety w radach gminnych, przy czym cztery z nich wciąż oczekują na analizę ze strony służb Bruxelles Pouvoir Locaux. Pozostałe gminy funkcjonują w systemie tymczasowych dwunastych części budżetu, planując oficjalne zatwierdzenie swoich budżetów na koniec września. Ta sytuacja odzwierciedla niezwykłą złożoność procesu budżetowania w obliczu licznych niewiadomych finansowych.
Główne kategorie wydatków obciążających budżety gminne obejmują koszty personalnych, które wzrosły o 20 procent w ciągu trzech lat z powodu indeksacji płacowych, finansowanie ośrodków pomocy społecznej CPAS/OCMW oraz stref policyjnych, wydatki energetyczne, finansowanie budynków szpitalnych, utrzymanie infrastruktury sportowej oraz emerytury pracowników gminnych. Christian Lamouline, burmistrz Berchem-Sainte-Agathe i przewodniczący Brulocalis, charakteryzuje budżet 2025 jako najskomplikowany w swojej karierze, podkreślając konieczność znalezienia dodatkowych 3-4 milionów euro rocznie.
Wpływ reformy zasiłków dla bezrobotnych
Reforma systemu zasiłków dla bezrobotnych wprowadzana przez rząd federalny stanowi szczególne źródło niepokoju dla finansów gminnych. Według szacunków samorządowców, wykluczenie znacznej liczby osób z systemu zasiłków przełoży się bezpośrednio na zwiększone obciążenie dla ośrodków pomocy społecznej CPAS/OCMW. Christian Lamouline przewiduje wykluczenie 800 beneficjentów w swojej gminie, co będzie wymagać zatrudnienia około dziesięciu dodatkowych pracowników w CPAS/OCMW.
Charles Spapens, burmistrz Forest, prezentuje jeszcze bardziej alarmujące dane, wskazując na potencjalne wykluczenie 2069 bezrobotnych według danych ONEM/RVA, co spowodowało zwiększenie dotacji dla lokalnego CPAS/OCMW o 17 procent do 2027 roku. Michael Loriaux, radny ds. finansów w Woluwe-Saint-Lambert, ostrzega przed możliwą eksplozją obciążeń społecznych, jeśli szacunki dotyczące 1000-1500 nowych beneficjentów okażą się trafne.
Valentine Delwart, radna ds. finansów w Uccle, podkreśla już skomplikowaną sytuację finansową lokalnego CPAS/OCMW, wyrażając nadzieję na wystarczające kompensacje finansowe ze strony rządu federalnego. Vincent Vanhalewyn z Schaerbeek krytykuje system, w którym gminy muszą awansować środki finansowe przed interwencją federalną, podczas gdy Benoit Cerexhe z Woluwe-Saint-Pierre domaga się integralnej kompensacji nowych obciążeń przez rząd federalny.
Kontrowersje wokół fuzji stref policyjnych
Planowana fuzja sześciu brukselskich stref policyjnych wywołuje mieszane reakcje wśród samorządowców. Willem Stevens, radny ds. finansów w Saint-Gilles, postrzega konsolidację jako potencjalnie korzystną finansowo, argumentując większą sprawiedliwość finansową dla mieszkańców Brukseli. Przeciwne stanowisko prezentuje Christian Lamouline, który sprzeciwia się zwiększeniu kosztów policji dla swoich mieszkańców i postuluje rewizję normy finansowania KUL.
Benoit Cerexhe wyraża obawy, że projekt fuzji będzie miał negatywny wpływ i zwiększy koszty, szczególnie dla strefy policyjnej Montgomery, ostrzegając przed pogorszeniem jakości usług, bliskości i szybkości reakcji bez dodatkowego refinansowania. Sophie De Vos podkreśla główny problem, jakim jest całkowita niepewność co do konsekwencji finansowych projektu, podobnie jak w przypadku innych reform dotyczących emerytur pracowników, reformy fiskalnej czy zwolnień chorobowych obciążających pracodawców.
Konsekwencje braku rządu regionalnego
Nieobecność funkcjonującego rządu regionalnego Brukseli dodatkowo komplikuje sytuację budżetową gmin. Valentine Delwart wyjaśnia, że w budżetach uwzględniono projekty normalnie dofinansowywane przez władze regionalne, ale brak gwarancji przyznania środków może oznaczać utratę setek tysięcy euro dla zwykłych projektów lub milionów dla przedsięwzięć inwestycyjnych. Sophie De Vos informuje o konieczności porzucenia niektórych projektów, podczas gdy inne pozostają w zawieszeniu, przy czym najbardziej odczuwają to organizacje pozarządowe legitymnie wołające o pomoc.
Jean-François de Le Hoye, radny ds. finansów w Watermael-Boitsfort, podkreśla dodatkową niepewność w ustalaniu budżetu z powodu braku nowych programów projektowych, podczas gdy Audrey Henry z Schaerbeek krytykuje politykę „pustego krzesła” prowadzącą do braku indeksacji subsydiów stałych i bezpośredniego wpływu na dochody gminne. Benoit Cerexhe alarmuje o braku wizji przyszłości i gwarancji dla licznych polityk, w tym prewencji z programami wspierania edukacji, strażnikami pokoju czy edukatorami ulicznymi.
Nowe obciążenia podatkowe i perspektywy
W obliczu rosnących presji finansowych gminy wprowadzają różnorodne mechanizmy zwiększania dochodów. Watermael-Boitsfort podniosło opłaty szkolne i za opiekę nad dziećmi, wprowadzając jednocześnie podatek od parkingów biurowych, dołączając do piętnastu innych gmin. Forest ustanowiło nowy podatek od coliving i zwiększyło obciążenia dla dużych wydarzeń, podczas gdy Anderlecht podniósł podatek dodatkowy do IPP do 7 procent. Jette zwiększyło obciążenia podatkowe IPP i PRI, jednocześnie redukując szereg premii.
Znaczna liczba gmin zdecydowała się na zamrożenie nowych zatrudnień, systematyczne niezastępowanie pracowników przechodzących na emeryturę oraz restrukturyzację wewnętrznych służb. Anderlecht wzmocniło kontrole zapewniające właściwe pobieranie podatków, Koekelberg priorytetowo traktuje redukcję zużycia energii w budynkach publicznych i wdrażanie narzędzi cyfrowych w procedurach administracyjnych, podczas gdy Woluwe-Saint-Lambert ma możliwość tworzenia rezerw na przyszłe wyzwania budżetowe.
Valentine Delwart z Uccle argumentuje osiągnięcie pułapu fiskalnego, podczas gdy Sophie De Vos, przy kosztach funkcjonowania poniżej 10 procent, wskazuje na ograniczone możliwości dalszych redukcji. Planowana reforma fiskalna na szczeblu federalnym, przewidująca zwiększenie kwoty wolnej od podatku z 10 910 do 13 700 euro, mechanicznie zmniejszy dochody gmin z podatków dodatkowych do IPP, stanowiących ich główne źródło dochodów fiskalnych, tworząc efekt wahadła, w którym pieniądze przekazane w jednym miejscu zostaną odebrane w drugim.
