Służba Zdrowia Publicznego przedstawiła alarmujące wyniki badania dotyczącego sytuacji zawodowej pielęgniarek i pielęgniarzy w Belgii. Po raz pierwszy od niemal dwudziestu lat sektor traci więcej aktywnych pracowników niż przyjmuje nowych absolwentów, co stanowi niepokojący sygnał dla przyszłości belgijskiego systemu opieki zdrowotnej.
Bezprecedensowy spadek liczby aktywnych pracowników
Według najnowszych danych komisji planowania oferty medycznej, w 2022 roku liczba aktywnych pielęgniarek na rynku pracy nieznacznie zmniejszyła się w porównaniu z rokiem poprzednim. Mimo że liczba osób uprawnionych do wykonywania zawodu po ukończeniu kształcenia wzrosła o 2 procent między 2021 a 2022 rokiem, przyrost ten okazał się niewystarczający do skompensowania odejść z zawodu. Sytuacja ta jest bezprecedensowa od 2004 roku, kiedy to liczba aktywnych pielęgniarek systematycznie rosła każdego roku, choć tendencja wskazywała raczej na stabilizację.
Badanie przeprowadzone przez Służbę Zdrowia Publicznego ujawnia skalę niezadowolenia zawodowego w tej grupie. Połowa ankietowanych pielęgniarek przyznała, że gdyby mogła cofnąć się w czasie, nie wybrałaby ponownie tej samej ścieżki kariery. Jeszcze bardziej niepokojące jest to, że szesnaście procent respondentów rozważa opuszczenie zawodu w ciągu najbliższych pięciu lat.
Znaczące różnice regionalne w retencji kadr
Analiza geograficzna ujawnia dramatyczne dysproporcje między regionami Belgii. W czasie gdy jedynie jedenaście procent pielęgniarek we Flandrii rozważa opuszczenie zawodu, w Walonii odsetek ten wzrasta do osiemnastu procent, a w Brukseli osiąga dwadzieścia trzy procent. Szczególnie niepokojący jest fakt, że problem dotyczy przede wszystkim młodych specjalistów. Wśród pracowników z mniej niż dziesięcioletnim stażem w sektorze, dwadzieścia cztery procent chce zmienić zawód, podczas gdy wśród osób z trzydziestoletnim doświadczeniem odsetek ten wynosi jedynie siedem procent.
Profesor Arnaud Bruyneel z Uniwersytetu Libre de Bruxelles, główny autor badania i wykładowca zarządzania szpitalnego, podkreśla znaczenie tych różnic regionalnych dla przyszłości systemu opieki zdrowotnej. Gęstość aktywnych pielęgniarek pracujących w sektorze zdrowia wynosi 121,5 na 10 tysięcy mieszkańców we Flandrii, podczas gdy w Brukseli spadła do 108,2, a w regionie walońskim do 105 na 10 tysięcy mieszkańców. Różnice prowincjonalne są jeszcze bardziej dramatyczne, wahając się od 65 do 154,2 na 10 tysięcy mieszkańców.
Dramatyczny stan zdrowia pracowników sektora
Badanie ujawnia alarmujące dane dotyczące kondycji zdrowotnej samych pielęgniarek. Czterdzieści procent respondentów określa swój stan zdrowia jako zły lub bardzo zły, co stanowi dramatyczny kontrast z danymi dla całej populacji belgijskiej. Według ostatniego badania Sciensano dotyczącego zdrowia mieszkańców Belgii, siedemdziesiąt siedem procent ogólnej populacji ocenia swój stan zdrowia jako dobry lub bardzo dobry.
Pracownicy domów opieki są szczególnie dotknięci problemami zdrowotnymi, wyprzedzając w tym zakresie personel szpitalny. Niemal jeden na pięciu specjalistów deklaruje, że był chory w ostatnim miesiącu, przy czym w Brukseli wskaźnik ten wzrasta do trzydziestu procent. Absencje chorobowe trwają średnio siedem dni, co dodatkowo obciąża i tak już przeciążony system opieki zdrowotnej.
Warunki pracy jako główny czynnik demotywacyjny
Wynagrodzenie, znaczne obciążenie pracą, brak wsparcia ze strony przełożonych oraz emocjonalne i fizyczne wyczerpanie stanowią najczęściej wskazywane negatywne aspekty wykonywania zawodu pielęgniarki. Profesor Bruyneel zauważa jednak istotną prawidłowość: ponad dziewięćdziesiąt procent respondentów deklaruje poczucie użyteczności w swojej pracy, a ponad osiemdziesiąt procent uważa, że jakość ich pracy jest doceniana przez pacjentów. Zdecydowana większość czuje się również autonomiczna w swojej praktyce zawodowej.
Te pozytywne aspekty wskazują, że problemem nie jest sama istota zawodu, lecz warunki jego wykonywania. Różnice regionalne potwierdzają tę hipotezę: pielęgniarki flamandzkie wykazują lepsze wskaźniki satysfakcji zawodowej, z jedynie trzydziestoma czterema procentami oceniającymi swój stan zdrowia jako zły, w porównaniu z czterdziestoma trzema procentami w Walonii. We Flandrii dziewięćdziesiąt jeden procent pielęgniarek ma poczucie wykonywania dobrej pracy, wobec osiemdziesięciu czterech procent w Walonii.
Konieczność systemowych rozwiązań
Profesor Bruyneel podkreśla, że niedobór pielęgniarek ma charakter złożony i wieloczynnikowy, wymagający kompleksowego planu działania na poziomie krajowym i regionalnym. Plan taki powinien obejmować konkretne działania mające na celu poprawę atrakcyjności zawodu i zatrzymanie personelu, opierając się na dostępnych danych naukowych i konsultacjach z przedstawicielami środowiska.
Badacz zwraca uwagę na całkowity brak planu działania w Walonii i Brukseli, podczas gdy Flandria wdrożyła swój program już w 2010 roku. Skuteczność flamandzkiego podejścia odzwierciedlają obserwowane różnice regionalne w zakresie satysfakcji zawodowej i retencji kadr.
Przemoc w miejscu pracy: problem ograniczony ale obecny
Choć niedawne przypadki agresji wobec personelu medycznego, w tym atak na dwóch pracowników szpitala CHU Saint-Pierre w Brukseli, zwróciły uwagę na problem przemocy w placówkach zdrowia, badanie Służby Zdrowia Publicznego pokazuje, że przemoc fizyczna pozostaje zjawiskiem stosunkowo rzadkim. Osiem procent pielęgniarek regularnie doświadcza przemocy ze strony pacjentów, a zaledwie jeden procent ze strony ich rodzin.
Interesujące jest to, że w tym przypadku różnice regionalne wskazują na Flandrię jako region o wyższym wskaźniku przemocy, gdzie jedenaście procent pielęgniarek regularnie pada ofiarą agresji pacjentów, szczególnie w domach opieki, w porównaniu z pięcioma procentami w Brukseli i czterema procentami w Walonii. Przemoc werbalna jest jednak znacznie bardziej rozpowszechniona, dotykając jedną trzecią pielęgniarek regularnie.
Przedstawione wyniki badania wskazują na pilną potrzebę systemowych reform w sektorze opieki zdrowotnej, szczególnie w regionach francuskojęzycznych, gdzie sytuacja personelu pielęgniarskiego systematycznie się pogarsza, zagrażając stabilności całego systemu opieki medycznej w Belgii.
