Ministrowie spraw zagranicznych dziewięciu państw europejskich, w tym belgijski minister Maxime Prévot z partii Les Engagés, wystosowali wspólny apel do instytucji unijnych o podjęcie zdecydowanych działań gospodarczych wobec nielegalnych osiedli izraelskich. Inicjatywa ta stanowi bezpośrednią odpowiedź na opinie Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z lipca 2024 roku, które pozostają nieuwzględnione w polityce handlowej Unii Europejskiej.
Podstawy prawne i międzynarodowe zobowiązania
List skierowany do szefowej dyplomacji europejskiej Kai Kallas oraz przewodniczącej Komisji Europejskiej Ursuli von der Leyen opiera się na orzeczeniu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, który prawie rok temu wydał opinię dotyczącą prawnych obowiązków państw w kontekście okupacji palestyńskiej. Trybunał uznał za „obowiązek” rozróżnianie relacji z Izraelem między jego własnym terytorium a okupowanym terytorium palestyńskim.
Sygnatariusze listu, reprezentujący Belgię, Hiszpanię, Finlandię, Irlandię, Luksemburg, Polskę, Portugalię, Szwecję oraz Słowenię, zobowiązują się do respektowania i implementacji wniosków sformułowanych przez Trybunał. Orzeczenie precyzuje zobowiązanie do powstrzymania się od relacji konwencjonalnych z Izraelem we wszystkich przypadkach, gdy ten kraj pretenduje do działania w imieniu okupowanego terytorium palestyńskiego.
Zakres rekomendowanych ograniczeń gospodarczych
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości wskazał na konieczność unikania wszelkich relacji ekonomicznych lub handlowych z Izraelem dotyczących okupowanego terytorium palestyńskiego. Dodatkowo, państwa powinny podejmować środki zapobiegające relacjom handlowym lub inwestycyjnym, które przyczyniają się do utrzymania nielegalnej okupacji zgodnie z prawem międzynarodowym.
Mimo jasnych wytycznych trybunału, ministrowie wyrażają rozczarowanie brakiem konkretnych propozycji ze strony Komisji Europejskiej, która posiada kompetencje w sprawach handlowych. W ich ocenie, instytucja unijna nie przedstawiła żadnych inicjatyw mających na celu rozpoczęcie dyskusji nad skutecznym zakończeniem wymiany towarów i usług z nielegalnymi osiedlami.
Oczekiwania wobec działań Komisji Europejskiej
Sygnatariusze listu wyraźnie określają swoje oczekiwania wobec instytucji unijnych. Komisja Europejska powinna, według ich stanowiska, opracować propozycje konkretnych środków gwarantujących przestrzeganie przez Unię zobowiązań zidentyfikowanych przez Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości. Ministrowie wzywają do osiągnięcia pełnej zgodności z orzeczeniem trybunału do lipca 2025 roku, co oznacza rok od wydania pierwotnej opinii.
Kontekst geopolityczny tej inicjatywy obejmuje trwający konflikt na Bliskim Wschodzie, w tym nową fazę konfrontacji między Izraelem a Iranem. Niemniej jednak, eskalacja napięć regionalnych nie wpłynęła na determinację dziewięciu krajów europejskich w dążeniu do zwiększenia presji gospodarczej na politykę osiedleńczą Izraela.
Implikacje dla polityki handlowej Unii Europejskiej
Inicjatywa ministerialna stanowi wyzwanie dla dotychczasowej polityki handlowej Unii Europejskiej wobec regionu bliskowschodniego. Implementacja postulatów wymagałaby fundamentalnej rewizji umów handlowych oraz mechanizmów współpracy gospodarczej z Izraelem w zakresie terytoriów okupowanych. Komisja Europejska stoi przed koniecznością wypracowania instrumentów prawnych umożliwiających precyzyjne rozróżnienie między działalnością gospodarczą na terytorium Izraela a operacjami związanymi z osiedlami na okupowanych obszarach palestyńskich.
Mieszkańcy Belgii mogą spodziewać się, że ich kraj będzie kontynuował aktywną politykę dyplomatyczną w tej sprawie, szczególnie w kontekście zbliżającego się terminu lipcowego, który ministrowie wyznaczyły jako granicę dla wprowadzenia zmian przez instytucje unijne. Sukces tej inicjatywy będzie zależał od gotowości innych państw członkowskich do poparcia bardziej zdecydowanego stanowiska wobec kwestii bliskowschodnich w ramach wspólnej polityki handlowej Unii.
