Strategia „Digital first” obejmuje wszystkie szczeble władzy – od federalnego po regionalny
Belgia przygotowuje się do bezprecedensowej transformacji cyfrowej swoich usług publicznych. Na każdym poziomie administracyjnym – federalnym, regionalnym i wspólnotowym – dominuje jednoznaczne przesłanie: priorytetem jest digitalizacja. Eksperci z Uniwersytetu Libre de Bruxelles i Uniwersytetu w Namur przedstawili analizę głównych osi tej przemian technologicznej i kulturowej państwa.
Zakres transformacji cyfrowej
Proces cyfryzacji obejmie wszystkie dziedziny funkcjonowania państwa: od ochrony zdrowia i finansów, przez wymiar sprawiedliwości i obronę, po sprawy zatrudnienia. Każdy obywatel będzie stopniowo zyskiwał swojego „cyfrowego bliźniaka” – wirtualną reprezentację swojego życia obywatelskiego. Żadna administracja ani organ publiczny nie uniknie tego procesu.
Corentin Burnay, dyrektor centrum badawczego MindIT na Uniwersytecie w Namur, wskazuje na ewolucję podejścia: „Na początku informatyka była postrzegana jako zwykle narzędzie techniczne. W 2019 roku zaczęto ją traktować także jako kanał komunikacji zewnętrznej z obywatelem”.
Odpowiedź na rzeczywiste potrzeby
Analiza porównawcza deklaracji polityki regionalnej, wspólnotowej i umów rządów federalnych od 2014 roku wykazuje jakościową zmianę podejścia. Anthony Simonofski, profesor transformacji cyfrowej na Uniwersytecie w Namur, podkreśla: „Tym razem przekraczamy próg: wydaje się, że nie robimy rzeczy technicznych dla samej techniki, ale dlatego, że może to mieć wpływ na organizację, efektywne wykorzystanie zasobów, synergie między służbami administracyjnymi”.
Thibaut Duvillier, zastępca dyrektora generalnego Banku Carrefour Zabezpieczenia Społecznego, dodaje: „Nie zadajemy sobie jeszcze wystarczająco pytania o sens cyfryzacji usług publicznych. Czasami używamy mylących argumentów, jak argumenty środowiskowe”.
Człowiek w centrum transformacji
Transformacja cyfrowa ma charakter fundamentalnie polityczny. Wybory technologiczne nie są neutralne – odzwierciedlają arbitraże i wizje roli państwa oraz relacji między obywatelami a instytucjami.
Ann Lenaerts, sekretarz generalna Instytutu Europejskiego Zarządzania Publicznego na ULB, zauważa: „Istnieje świadomość, że trzeba będzie zająć się kwestiami etycznymi, wpływem tych technologii na użytkowników”.
Na poziomie federalnym cyfryzacja zyskała ministra, a nie tylko sekretarza stanu. Vanessa Matz uczyniła ze słoganu „człowiek w centrum” podstawę swojej polityki. Oznacza to obowiązek utrzymania alternatyw ludzkich dla usług cyfrowych – obywatel musi zawsze mieć możliwość rozmowy z prawdziwymi osobami.
Model „obywatel-klient” budzi kontrowersje
Anthony Simonofski wyraża niepokój dotyczący deklaracji Jacqueline Galant, wallońskiej minister funkcji publicznej i cyfryzacji: „Martwi mnie oświadczenie, że obywatel to klient jak każdy inny, że należy bardziej zarządzać usługami publicznymi jak sektorem prywatnym. Przedsiębiorstwo prywatne niekoniecznie będzie miało tę troskę o włączenie demokratyczne”.
Uproszczenie administracyjne
Rząd walloński obiecał „szok uproszczenia administracyjnego”. Plan obejmuje:
- Dematerializację procedur administracyjnych
- Racjonalizację stron internetowych usług publicznych
- Rozwój nowoczesnych narzędzi cyfrowych
- Redukcję i reorganizację struktur administracyjnych
Ann Lenaerts ostrzega: „Trzeba przestać myśleć, że cyfryzacja równa się uproszczeniu. Cyfryzacja może, ale nie musi uprościć”. Eksperci podkreślają konieczność uproszczenia przed cyfryzacją.
Ograniczenie konsultatingu informatycznego
Zarówno na poziomie federalnym, jak i regionalnym zapowiedziano ograniczenie korzystania z usług konsultingowych. Thibaut Duvillier wskazuje na problem: „Niektórzy konsultanci nie zawsze znają procesy biznesowe i przychodzą z kopiuj-wklej prezentacji PowerPoint, które prezentują wszędzie”.
Dane, transparentność i ewaluacja
Termin „dane” pojawia się niemal na każdej stronie umów rządowych. Kluczowym słowem jest „transparentność”. Thibaut Duvillier podkreśla: „Obywatel musi zawsze mieć wgląd w wykorzystanie swoich danych – kto ma do nich dostęp, gdzie są przechowywane”.
Jednolite okienka obsługi
Jacqueline Galant obiecuje „jedyną przestrzeń cyfrową mieszkańca Walonii”. Eksperci zgadzają się z ideą, ale ostrzegają: „Okienko nie będzie jedyne, jeśli ponownie nie pomyślimy o interesie obywatela, któremu nie zależy na tym, czy kompetencja jest dzielona między Region, Federację Waloń-Bruksela i szczebel federalny”.
Zielona technologia informatyczna
Deklaracje polityki regionalnej i wspólnotowej kładą nacisk na odpowiedzialną cyfryzację pod względem zużycia energii i wpływu na środowisko. Thibaut Duvillier wskazuje: „To będzie główne wyzwanie dla usług publicznych. Trzeba będzie znaleźć algorytmy bardziej efektywne, oszczędniejsze energetycznie, lżejsze i ukierunkowane”.
Program kształcenia menedżerów cyfrowych
Uniwersytet Libre de Bruxelles i Uniwersytet w Namur (przy wsparciu Proximusa) uruchomiły nowy Certyfikat Uniwersytecki w dziedzinie Cyfryzacji Usług Publicznych (Cedisep). Program oferuje specjalistyczne szkolenie dla menedżerów odpowiedzialnych za kierowanie lub towarzyszenie zmianom technologicznym w sektorach publicznych i niepublicznych.
Wyzwania implementacyjne
Transformacja cyfrowa podnosi liczne pytania dotyczące:
- Kompetencji pracowników administracji
- Przepaści cyfrowej wśród obywateli
- Bezpieczeństwa infrastruktury IT
- Ram etycznych i prawnych
Sukces tej bezprecedensowej modernizacji będzie zależał od zdolności administracji do połączenia innowacji technologicznych z zachowaniem demokratycznych wartości i włączenia społecznego.
