1 stycznia 2025 roku weszła w życie ustawa z 16 maja 2024 roku, która wprowadza zmiany dotyczące ochrony osób z zaburzeniami psychicznymi. Nowe przepisy mają na celu poprawę istniejących rozwiązań prawnych w obszarze zdrowia psychicznego i ochrony praw osób dotkniętych tymi zaburzeniami.
Cele reformy
Zmiany wprowadzono w odpowiedzi na potrzebę dostosowania dotychczasowych przepisów, wynikającą z kilku kluczowych przesłanek:
- Minimalizacja traumy i stygmatyzacji: Nowe przepisy ograniczają stosowanie przymusu do minimum, promując dobrowolne rozwiązania terapeutyczne. Przymusowe działania mają być podejmowane tylko w ostateczności i na możliwie najkrótszy czas. Priorytetem są dobrostan osoby z zaburzeniami oraz jej otoczenia, z równoczesnym zapewnieniem bezpieczeństwa publicznego.
- Precyzyjna definicja zaburzeń psychicznych: Nowa definicja uwzględnia aktualny stan wiedzy medycznej i respektuje prawa pacjenta zgodnie z Konwencją o prawach osób niepełnosprawnych oraz prawami dziecka.
- Ograniczenie procedur nagłych: Wprowadzenie okresu klinicznej oceny przed zastosowaniem środków ochronnych pozwala uniknąć nadużyć oraz zachęca osoby dotknięte zaburzeniami do podjęcia dobrowolnego leczenia.
- Standardyzacja raportów medycznych: Obowiązkowe raporty medyczne muszą opierać się na siedmiu kryteriach, opisujących stan osoby oraz uzasadniających potrzebę zastosowania środków ochronnych. Raporty te będą stanowiły podstawę decyzji sędziego pokoju.
- Większe zaangażowanie osób i ich otoczenia: Procedura przewiduje dokładne analizowanie wpływu działań na osobę z zaburzeniami i jej środowisko.
- Wprowadzenie leczenia dobrowolnego pod warunkiem spełnienia określonych kryteriów: Ta forma ochrony stanowi alternatywę pomiędzy przymusowymi środkami ochronnymi a całkowicie dobrowolnym leczeniem.
Najważniejsze zmiany od 1 stycznia 2025 roku
- Nowa definicja zaburzeń psychicznych: Artykuł 1/1 ustawy określa, że zaburzenie psychiczne to „stan poważnie zaburzający postrzeganie rzeczywistości, zdolność do podejmowania decyzji, procesy myślowe, nastrój lub kontrolę nad zachowaniem”. Wyklucza się jednocześnie stany wynikające z niezgodności z normami społecznymi, religijnymi czy politycznymi.
- Ochrona osób z uzależnieniami: W przypadku poważnych uzależnień alkoholowych, narkotykowych lub od leków nowe przepisy umożliwiają traktowanie takich osób jako cierpiących na zaburzenia psychiczne, jeśli ich stan spełnia określone kryteria.
- Zamiana terminologii: Terminy „przymusowe przyjęcie” oraz „chory psychicznie” zostają zastąpione mniej stygmatyzującymi określeniami, takimi jak „środek ochronny” i „osoba z zaburzeniami psychicznymi”.
- Raport medyczny: Każdy przypadek zastosowania środka ochronnego musi być poprzedzony raportem medycznym sporządzonym według jednolitego wzoru.
- Ocena kliniczna: Procedura nagła przewiduje wstępną 48-godzinną ocenę kliniczną, która pozwoli na podjęcie decyzji o dalszych działaniach, takich jak zastosowanie środków ochronnych, leczenie dobrowolne pod warunkami lub zamknięcie sprawy.
- Rozszerzenie miejsc oceny klinicznej: Obserwacje mogą odbywać się w placówkach zapewniających odpowiedni poziom bezpieczeństwa, z wyłączeniem miejsca zamieszkania osoby z zaburzeniami.
- Nowa forma leczenia: Leczenie dobrowolne pod warunkami wymaga zgody osoby z zaburzeniami oraz współpracy z lekarzem prowadzącym, który opracowuje szczegółowy plan leczenia.
Przepisy przejściowe
Nowe regulacje dotyczące środków ochronnych będą miały zastosowanie również do osób, które zostały objęte procedurą przymusową przed 1 stycznia 2025 roku.
- Okresy przedłużenia: Po tej dacie przedłużenie środka ochronnego nie może przekraczać jednego roku, choć wcześniejsze decyzje pozostają w mocy do zakończenia ich obowiązywania.
Reforma ta ma na celu zwiększenie ochrony praw osób z zaburzeniami psychicznymi, poprawę jakości ich leczenia oraz lepsze dostosowanie systemu do potrzeb społeczeństwa.
Więcej informacji na stronie belgijskiego ministerstwa sprawiedliwości: https://justice.belgium.be/fr/nouvelles/communiques_de_presse/la_protection_de_la_personne_des_malades_mentaux_change_le_1er
