Belgijski rząd federalny wprowadza radykalne zmiany w podejściu do problemu długotrwałych zwolnień lekarskich. Program, będący kontynuacją polityki rozpoczętej w poprzedniej kadencji, zyskał nowy impuls dzięki weekendowym „Porozumieniom Wielkanocnym”. Minister zdrowia Frank Vandenbroucke zaprojektował kompleksowy pakiet środków obejmujących wszystkich uczestników systemu opieki zdrowotnej, zmierzając do drastycznej redukcji liczby 526 tysięcy długotrwale chorych mieszkańców Belgii. Oto kluczowe elementy reformy.
Elektroniczny monitoring praktyk lekarskich – nowy wymiar kontroli
Od 1 lipca bieżącego roku belgijski system opieki zdrowotnej wkracza w erę cyfrowej transparentności. Wszyscy lekarze wystawiający zwolnienia, zarówno pierwszego kontaktu jak i specjaliści, zostaną zobowiązani do elektronicznej rejestracji zaświadczeń o niezdolności do pracy przekraczających 14 dni w nowo utworzonej bazie GAOCIT. Reforma zakłada stopniowe rozszerzenie tego obowiązku – od stycznia 2026 roku system ma objąć wszystkie zwolnienia, bez względu na ich długość.
INAMI (Narodowy Instytut Ubezpieczeń Zdrowotnych i Inwalidzkich) wykorzysta gromadzone dane do identyfikacji tzw. „outlierów” – lekarzy, których praktyki odbiegają od standardów, czy to przez nadmierną liczbę wystawianych zaświadczeń, zalecanie nieproporcjonalnie długich okresów niezdolności do pracy, czy też wystawianie fikcyjnych zwolnień.
„Procedura umożliwi identyfikację, kontakt, monitorowanie, a w razie konieczności nakładanie sankcji finansowych na lekarzy nieprzestrzegających standardów” – czytamy w porozumieniu rządowym. „INAMI będzie prowadził kampanie uświadamiające, a lekarze mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności finansowej za swoje decyzje, zgodnie z zasadami, które zostaną określone w regulacjach Instytutu.”
Na obecnym etapie reforma nie precyzuje konkretnych progów liczbowych ani wysokości potencjalnych kar – te szczegóły zostaną dopracowane przez INAMI. Pełna implementacja systemu monitoringu przewidziana jest na 2026 rok, co ma dać czas na stabilizację i optymalizację bazy danych. Istotną zmianą jest również ograniczenie długości zwolnień – w pierwszym roku niezdolności do pracy lekarz nie będzie mógł wystawić zaświadczenia na okres dłuższy niż trzy miesiące.
Zmiana paradygmatu – praca mimo choroby
Filozofia „powrotu do pracy” (ReAt) stanowi fundament reform Vandenbroucka. Rewolucyjne podejście zakłada możliwość powrotu do aktywności zawodowej już od początku okresu niezdolności, a nawet od pierwszego dnia zwolnienia, jeśli pacjent wyrazi zgodę. Kluczowym elementem nowej metodologii jest koncentracja na zdolnościach, a nie ograniczeniach pacjenta.
„Oferujemy możliwości, nie wywieramy presji” – zapewnia minister, nie zagłębiając się w szczegóły praktyczne. Ta powściągliwość wynika prawdopodobnie ze złożoności implementacji, szczególnie w przypadku wypalenia zawodowego, stanowiącego jedną czwartą wszystkich przypadków niezdolności do pracy. Fundamentalne pytanie dotyczy metodologii oceny zdolności psychologicznej pacjenta oraz identyfikacji zadań możliwych do wykonania.
Ministerstwo zapowiada udostępnienie lekarzom specjalistycznych narzędzi diagnostycznych, w tym wytycznych dotyczących dostosowania długości zwolnienia do konkretnych schorzeń. „Dysponowaliśmy już kartami powrotu do pracy dla dziewięciu patologii. Teraz ich liczba wzrośnie co najmniej o 20. Wytyczne nie będą obowiązkowe, ale stanowić mają punkt odniesienia” – wyjaśnia Vandenbroucke.
Dla pacjentów reforma oznacza zaostrzenie konsekwencji za niestawiennictwo. Dwukrotna nieusprawiedliwiona nieobecność u lekarza medycyny pracy lub lekarza orzecznika skutkować będzie zawieszeniem świadczeń. Natomiast ignorowanie wezwań od koordynatora powrotu do pracy lub doradcy zawodowego może skutkować redukcją świadczeń o 10% (dotychczas było to 2,5%).
Współodpowiedzialność pracodawców – równoważenie obciążeń
Reforma wprowadza istotne zmiany również dla pracodawców. Utrzymano dotychczasowy obowiązek wypłaty gwarantowanego wynagrodzenia przez pierwsze cztery tygodnie niezdolności pracownika. Kluczową innowacją jest wprowadzenie, począwszy od stycznia 2026 roku, składki solidarnościowej ONSS w wysokości 30% świadczenia INAMI, które pracownik otrzymuje w drugim i trzecim miesiącu niezdolności do pracy.
Minister postrzega to rozwiązanie jako mechanizm motywujący do wdrażania skutecznych programów profilaktyki chorób zawodowych, co spotyka się z aprobatą towarzystw ubezpieczeniowych. Równocześnie reforma wprowadza elementy korzystne dla pracodawców – zmniejszono obciążenia w przypadku nawrotów choroby pracownika.
Dotychczas pracownik otrzymywał ponownie gwarantowane wynagrodzenie, jeśli zachorował w ciągu dwóch tygodni po powrocie do pracy. Reforma wydłuża ten okres do ośmiu tygodni. Dodatkowo pracodawca nie będzie zobowiązany do wypłaty gwarantowanego wynagrodzenia, jeśli pracownik podejmie pracę w niepełnym wymiarze godzin. W przypadku nawrotu choroby w okresie objętym gwarantowanym wynagrodzeniem, pracownik będzie bezpośrednio uprawniony do świadczeń z INAMI.
Reforma Arizona stanowi najpoważniejszą próbę systemowego rozwiązania problemu długotrwałych zwolnień lekarskich w Belgii, zmierzając do odwrócenia trendu stałego wzrostu obserwowanego w ostatnich latach. Skuteczność tych działań będzie jednak zależeć od precyzji implementacji i zdolności dostosowawczych wszystkich uczestników systemu opieki zdrowotnej.
